infectum
- Dettagli
- Categoria: Grammatica
- Ultima modifica il Giovedì, 16 Settembre 2021 16:35
- Pubblicato Mercoledì, 10 Settembre 2008 07:55
- Scritto da quomodo
- Visite: 5788
Riepilogo dei suffissi dell'infectum | ||||||
I | II | III | IV | V | ||
indicativo | presente | -ā- | -ē- | -o- -ĕ- -ĭ- -u- | -ī- | -ĭ- |
imperfetto | -abā- | -ebā- | -ebā- | -iebā- | -iebā- | |
futuro I | -abĭ- | -ebĭ- | -ē- | -iē- | -iē- | |
congiuntivo | presente | -ē- | -eā- | -ā- | -iā- | -iā- |
imperfetto | -āre- | -ēre- | -ĕre- | -īre- | -ĕre- | |
infinito | presente | -āre | -ēre | -ĕre | -īre | -ĕre |
imperativo | presente / futuro | -ā- | -ē- | -ĭ- | -ī- | -ĭ- |
participio | presente | -ant- | -ent- | -ent- | -ient- | -ient- |
gerundio | -and- | -end- | -end- | -iend- | -iend- |
• il tema dell’infectum (o tema del presente) si ricava dal confronto tra le prime due voci e l’ultima del paradigma
• i verbi latini regolari sono tradizionalmente organizzati in 5 coniugazioni, a seconda della vocale tematica che caratterizza l’infectum
I | II | III | IV | V | |
vocale tematica | -ā- | -ē- | -ĕ-/-ĭ-/-o-/-u- | -ī- | -ĭ- |
paradigma att. |
-o -as -āre | -eo -es -ēre | -o -is -ĕre | -io -is -īre | -io -is -ĕre |
paradigma pass. | -or -āris -āri | -eor -ēris -ēri | -o -ĕris -i | -ior -īris -īri | -ior -ĕris -i |
• la vocale tematica della III è breve e apofonica, ossia subisce mutazioni di timbro (-o-,-u-/-e-,-i-) apparendo nel presente indicativo come:
-o- = 1a sing. | -u- = 3a plur. | -ĕ- = 2a sing. passiva | -ĭ- = in tutti gli altri casi
• la V presenta forme simili ora alla III ora alla IV, per cui talora è detta anche mista
• la II mostra sempre la vocale tematica -e- in tutte le voci dell’infectum
Prospetto dell’infectum
• sull’infectum si fondano i seguenti modi-tempi verbali espliciti e impliciti:
presente | passato | futuro | |
indicativo | presente | imperfetto | futuro I |
congiuntivo |
presente | imperfetto | – |
imperativo |
presente | – | (futuro) |
infinito |
presente | – | – |
participio |
presente | – | – |
gerundio/gerundivo |
(presente) | – | – |
• l’infectum rappresenta:
- nella consecutio temporum la contemporaneità (in it. = tempo semplice)
- nell’aspetto verbale la imperfettività o duratività (valore non compiuto) dell’azione (in it. = stare + gerundio)
indicativo presente | |||||||||
I | II | III | IV | V | |||||
att. | pass. | att. | pass. | att. | pass. | att. | pass. | att. | pass. |
-o -a-s -a-t -ā-mus -ā-tis -a-nt |
-or -ā-ris -ā-tur -ā-mur -a-mĭni -a-ntur |
-e-o -e-s -e-t -ē-mus -ē-tis -e-nt |
-e-or -ē-ris -ē-tur -ē-mur -e-mĭni -e-ntur |
-o -i-s -i-t -ĭ-mus -ĭ-tis -u-nt |
-or -ĕ-ris -ĭ-tur -ĭ-mur -i-mĭni -u-ntur |
-i-o -i-s -i-t -ī-mus -ī-tis -iu-nt |
-i-or -ī-ris -ī-tur -ī-mur -i-mĭni -iu-ntur |
-i-o -i-s -i-t -ĭ-mus -ĭ-tis -iu-nt |
-i-or -ĕ-ris -ĭ-tur -ĭ-mur -i-mĭni -iu-ntur |
imperativo presente & futuro | |||||||||
pres. | fut. | pres. | fut. | pres. | fut. | pres. | fut. | pres. | fut. |
-a -ā-te |
-ā-to -ā-to -a-tote -a-nto |
-e -ē-te |
-ē-to -ē-to -e-tote -e-nto |
-e -ĭ-te |
-ĭ-to -ĭ-to -i-tote -u-nto |
-i -ī-te |
-ī-to -ī-to -i-tote -iu-nto |
-e -ĭ-te |
-ĭ-to -ĭ-to -i-tote -iu-nto |
infinito presente | |||||||
I | II | III-V | IV | ||||
att. | pass. | att. | pass. | att. | pass. | att. | pass. |
-ā-re | -ā-ri | -ē-re | -ē-ri | -ĕ-re | -i | -ī-re | -ī-ri |
congiuntivo imperfetto | |||||||
-ā-re-m -ā-re-s -ā-re-t -a-rē-mus -a-rē-tis -ā-re-nt |
-ā-re-r -a-rē-ris/re -a-rē-tur -a-rē-mur -ā-re-mĭni -ā-re-ntur |
-ē-re-m -ē-re-s -ē-re-t -e-rē-mus -e-rē-tis -ē-re-nt |
-ē-re-r -e-rē-ris/re -e-rē-tur -e-rē-mur -ē-re-mĭni -ē-re-ntur |
-ĕ-re-m -ĕ-re-s -ĕ-re-t -e-rē-mus -e-rē-tis -ĕ-re-nt |
-ĕ-re-r -e-rē-ris/re -e-rē-tur -e-rē-mur -ĕ-re-mĭni -ĕ-re-ntur |
-ī-re-m -ī-re-s -ī-re-t -i-rē-mus -i-rē-tis -ī-re-nt |
-ī-re-r -i-rē-ris/re -i-rē-tur -i-rē-mur -ī-re-mĭni -ī-re-ntur |
indicativo imperfetto | |||||
I | II-III | IV-V | |||
att. | pass. | att. | pass. | att. | pass. |
-ā-ba-m -ā-ba-s -ā-ba -t -a-bā-mus -a-bā-tis -ā-ba-nt |
-ā-ba-r -a-bā-ris/re -a-bā-tur -a-bā-mur -a-ba-mĭni -a-ba-ntur |
-ē-ba-m -ē-ba-s -ē-ba-t -e-bā-mus -e-bā-tis -ē-ba-nt |
-ē-ba-r -e-bā-ris/re -e-bā-tur -e-bā-mur -e-ba-mĭni -e-ba-ntur |
-iē-ba-m -iē-ba-s -iē-ba-t -ie-bā-mus -ie-bā-tis -iē-ba-nt |
-iē-ba-r -ie-bā-ris/re -ie-bā-tur -ie-bā-mur -ie-ba-mĭni -ie-ba-ntur |
indicativo futuro I | |||||
-ā-bo -ā-bi-s -ā-bi -t -a-bĭ-mus -a-bĭ-tis -ā-bu-nt |
-ā-bo-r -a-bĕ-ris/re -a-bĭ-tur -a-bĭ-mur -a-bi-mĭni -a-bu-ntur |
-ē-bo -ē-bi-s -ē-bi-t -e-bĭ-mus -e-bĭ-tis -ē-bu-nt |
-ē-bo-r -e-bĕ-ris/re -e-bĭ-tur -e-bĭ-mur -e-bi-mĭni -e-bu-ntur |
congiuntivo presente | |||||||
I | II | III | IV-V | ||||
att. | pass. | att. | pass. | att. | pass. | att. | pass. |
-e-m -e-s -e-t -ē-mus -ē-tis -e-nt |
-e-r -ē-ris/re -ē-tur -ē-mur -e-mĭni -e-ntur |
-e-a-m -e-a-s -e-a-t -e-ā-mus -e-ā-tis -e-a-nt |
-e-a-r -e-ā-ris/re -e-ā-tur -e-ā-mur -e-a-mĭni -e-a-ntur |
-a-m -a-s -a-t -ā-mus -ā-tis -a-nt |
-a-r -ā-ris/re -ā-tur -ā-mur -a-mĭni -a-ntur |
-i-a-m -i-a-s -i-a-t -i-ā-mus -i-ā-tis -i-a-nt |
-i-a-r -i-ā-ris/re -i-ā-tur -i-ā-mur -i-a-mĭni -i-a-ntur |
indicativo futuro I | |||||||
-a-m -e-s -e-t -ē-mus -ē-tis -e-nt |
-a-r -ē-ris/re -ē-tur -ē-mur -e-mĭni -e-ntur |
-i-a-m -i-e-s -i-e-t -i-ē-mus -i-ē-tis -i-e-nt |
-i-a-r -i-ē-ris/re -i-ē-tur -i-ē-mur -i-e-mĭni -i-e-ntur |
gerundio / gerundivo | ||
I | II-III | IV-V |
-a-nd-i -a-nd-o -a-nd-um -a-nd-o |
-e-nd-i -e-nd-o -e-nd-um -e-nd-o |
-ie-nd-i -ie-nd-o -ie-nd-um -ie-nd-o |
-a-nd-us, -a, -um | -e-nd-us, -a, -um | -ie-nd-us, -a, -um |
participio presente | ||
-a-ns, -a-nt-is | -e-ns, -e-nt-is | -ie-ns, -ie-nt-is |